Charles Dowding en de no-dig moestuin: waarom hij over zijn bedden loopt

Half september bezocht ik no-dig pionier Charles Dowding in Homeacres, zijn beroemde moestuin in Somerset. Dowding is bekend om zijn no-dig methode – tuinieren zonder spitten – waarmee hij op 1.500 m² groenten teelt die vitaler zijn dan ik ooit zag.

Wat is no-dig tuinieren?

No-dig (letterlijk: niet graven) is een manier van moestuinieren waarbij je de bodem niet omspit, maar voedt met een jaarlijkse laag compost. Zo blijft het bodemleven intact en verbetert de structuur elk jaar vanzelf. De bekendste voorvechter van deze methode is de Britse tuinder Charles Dowding. Dowdings tuin leek wel een moestuin uit een kinderboek: fris, gevarieerd en vol leven. Grote, gezonde gewassen, veel groen zonder een spoortje ziek blad – nog zo laat in het seizoen. Alles leek bijna vanzelf uit de grond te poppen. De bedden stonden subtiel bol ten opzichte van de houtsnipperpaden, waardoor de gewassen er mooi bovenuit staken. En de grond zag er in september – tien maanden na de laatste compostgift – nog altijd donker en kruimelig uit, bijna als bosgrond. Wat me daarnaast direct opviel: Charles liep gewoon over zijn bedden heen. Terwijl ik altijd heb geleerd – en zelf ook doorgeef aan cursisten – dat je dat juist nooit moet doen, omdat de grond dan verdicht en planten slechter zouden wortelen. Bekijk hieronder de video van mijn bezoek:

Verdichting in de no-dig moestuin

Ik vroeg hem: “Wordt de bodem dan niet compact, als je er overheen loopt?” Hij glimlachte en zei: “I’d rather call it solid, I’d rather call it structured.” Voor hem is de bodem niet verdicht, maar juist stevig en veerkrachtig.

Ik ben er daarna zelf ook even overheen gelopen. De bodem veerde licht mee, maar liet geen voetafdruk achter – heel anders dan bij ons, waar je in een bed direct een afdruk ziet. Ook wij werken elk jaar met compost en spitten de bodem nooit om. Wel maken we de grond luchtig met de woelvork, vanuit het idee dat gewassen zo beter kunnen wortelen. Dat geeft ons goede opbrengsten, maar bij Charles zag ik dat het misschien nóg eenvoudiger kan.

Die veerkracht komt door de compost. Compost bestaat uit grotendeels verteerd organisch materiaal, vol kleine deeltjes die lucht vasthouden. Daardoor voelt de bodem luchtig, maar toch stevig genoeg om gewicht te dragen. Bovendien zorgt compost voor een rijk en gebalanceerd bodemleven, waardoor planten precies de voedingsstoffen krijgen die ze nodig hebben. Tekst gaat verder onder de foto

No-dig methode: de basis van tuinieren zonder spitten

De kern van Dowdings methode is eenvoudig: niet spitten.

• In het eerste jaar: karton op gras of onkruid, daarboven ± 15 cm compost.

• In de volgende jaren: elk najaar één keer een dunnere laag (2–5 cm, op zandgrond eerder 5 cm).

• Compost ís zijn mulchlaag: geen stro of bladresten, die zouden slakken aantrekken.

• De paden zijn bedekt met houtsnippers, zodat alles overzichtelijk en begaanbaar blijft.

Belangrijk: elk bed krijgt één keer per jaar compost, nooit tussendoor bijvoeden. Ook niet bij meerdere teelten uit hetzelfde bed. Er gaat geen mest of gier bij: de gewassen moeten het hele jaar doen met de compostgift van november. Daarbij maakt Charles geen onderscheid tussen gewassen: kolen en pompoenen krijgen niet méér, peulgewassen niet minder. Het bodemleven zorgt er volgens hem voor dat de juiste voedingsstoffen beschikbaar komen, precies waar de plant om vraagt.

Waarom in november? Charles noemt daar drie redenen voor:

1. Compost kan in de winter nog uitrijpen, zodat de actieve fase voorbij is voordat je er weer in zaait.

2. De bodem is in de herfst vaak vochtig en nog warm, waardoor wormen en microben de compost snel opnemen.

3. Je zaait of plant liever niet in verse compost: die is nog te actief en kan wortels beschadigen.

Hij baseert zich hierbij op veertig jaar ervaring als tuinder, op zijn eigen opbrengstmetingen én op nieuwe wetenschappelijke inzichten die vaak nog niet zijn doorgedrongen in de praktijk, omdat veel tuinders werken volgens generaties doorgegeven gewoontes.

Wortelonkruiden bestrijden in de no-dig moestuin

Volgens Charles kun je zelfs starten op land met veel wortelonkruiden, zoals kweekgras, winde en distels. Zijn methode: karton en compost erop, en daarna consequent de wortels afsteken zodra ze opkomen. Zo kunnen ze geen fotosynthese meer doen en sterven ze uiteindelijk af.

Op stukken land met hoge onkruiddruk, zoals percelen vol brandnetels of kweekgras, legt hij soms een jaar lang landbouwplastic. Dat doodt de planten, terwijl het bodemleven behouden blijft. Compost maken volgens de no-dig methode

Centraal in zijn tuin staat een compoststation met een zevental vakken. Compost is voor hem de basis, en hij besteedt er veel aandacht en energie aan. Hij heeft er zelfs een boek over geschreven, waarin hij zijn aanpak stap voor stap uitlegt.

Opvallend: hij gooit ook zieke plantenresten op zijn hopen – inclusief aardappel- en tomatenplanten. Tegen alle ‘regels’ en tuinderswijsheden in. Volgens hem kan dat prima, omdat het composteringsproces krachtig genoeg is om ziekteverwekkers af te breken. Tekst gaat verder onder de foto

In de hete fase loopt de temperatuur in de hoop op tot 60–70 °C: warm genoeg om sporen en ziektekiemen onschadelijk te maken. Daarna neemt het bodemleven in de hoop het over: bacteriën, schimmels en andere micro-organismen breken resten verder af en concurreren ziekteverwekkers weg.

Dowding heeft dit decennialang getest en ziet geen overdracht van ziekten via zijn compost. Zijn ervaring bevestigt dat een goed opgebouwde, actieve composthoop ziek materiaal veilig kan omzetten tot vruchtbare grondstof.

Bodemhygiëne en onderhoud bij no-dig tuinieren

Zijn tuin is opvallend strak onderhouden – en dat is geen toeval. Alles wat hij doet versterkt elkaar, als een vliegwiel.

• Zijn zelfgemaakte compost bevat nauwelijks onkruidzaden, waardoor er weinig kiemen opkomen in de bedden.

• Omdat die bedden schoon blijven, bestaan de plantenresten die hij weer composteert vooral uit bladeren en stengels zonder zaad.

• Daardoor blijft ook zijn nieuwe compost schoon, en dat versterkt het effect.

• En omdat er in de tuin nauwelijks onkruid tot bloei komt, vallen er ook geen nieuwe zaden die het jaar erna weer opkomen.

Tekst gaat verder onder de foto

Daarnaast is hij streng in hygiëne:

• Elk onkruidje wordt direct geschoffeld.

• Grasranden zijn kort gemaaid.

• Een strook van ± 10 cm naast de bedden wordt vrij gehouden van gras.

• Dode of zieke bladeren haalt hij meteen weg: ze dragen niet meer bij aan de groei, maar kunnen wél schimmels en ziekten verspreiden.

Waarom is dit zo belangrijk voor hem? Omdat een schone tuin zichzelf versterkt. Onkruid en ziek blad verzwakken gewassen of brengen risico’s met zich mee, terwijl een nette tuin de balans bewaart: de bodem krijgt rust, het bodemleven doet zijn werk en de gewassen groeien zonder extra druk.

Zo oogst je in een no-dig tuin

No-dig vraagt ook om een andere manier van oogsten en opruimen:

• Planten afsnijden bij de oogst en de wortels laten zitten. Ook bij het opruimen van gewassen, zoals bonenplanten of sla, blijven de wortels in de bodem.

• Bij gewassen die opnieuw uitgroeien, snijdt hij diep onder het groeipunt af. Alleen als dat niet helpt, haalt hij alsnog de wortel eruit.

• Aardappelen: knollen worden met de hand uit de compost gehaald. De bodemstructuur blijft intact en er kan direct weer ingeplant worden.

No-dig en vruchtwisseling: kan dat samen?

Dowding past geen klassieke vruchtwisseling toe. In zijn tuin zie je koolgewassen soms jaren achter elkaar op hetzelfde bed. Hij vertelde zelfs dat hij al 12 jaar aardappels op dezelfde plek teelt, zonder problemen.

Zijn visie: als de bodem gezond is en jaarlijks gevoed wordt met compost, blijven ziekten en plagen onder controle.

Hij baseert zich daarbij op zijn eigen ervaring én onderzoek: decennialang legt hij no-dig bedden naast gespit land en vergelijkt de opbrengsten. Zijn conclusie: no-dig bedden geven hogere opbrengst en minder ziekteproblemen, ook zonder rotatie.

Hygiëne is daarbij een sleutelregel: ziek blad weghalen en geen rommel laten liggen.

Planten en zaaien in de no-dig moestuin

Dowding is bovenal productief. Zijn tuin draait om continuïteit: nooit lege bedden, altijd opvolging. Hij plant nieuwe opkweek tussen een gewas dat bijna geoogst wordt, voor snelle opvolging.

Bijna alles zaait hij zelf voor in zijn kas, in zaaitrays. Bij sommige gewassen doet hij 2 of 3 zaadjes per cel (zoals bij sla of koriander), bij andere soorten zaait hij enkelvoudig. Soms begint hij in een bakje (zoals bij sla) en verplant hij de jonge kiemplantjes na een paar dagen met een pincet naar trays. Zodra ze goed geworteld zijn, gaan ze naar buiten, meestal onder vliesdoek. Afharden doet hij nauwelijks: het doek zorgt voor een zachte overgang.

Tekst gaat verder onder de foto

Wat neem ik mee uit dit bezoek?

In onze lessen benadrukken we dat je het bodemleven met rust moet laten en niet moet keren of spitten. Wij brengen jaarlijks compost aan, gooien houtsnippers op de paden, maar we gebruiken ook een woelvork en leggen een mulchlaag van planten op de bedden. Daarmee bereiken we goede resultaten.

Ik kende Dowdings theorie en de grote lijnen van zijn aanpak. Maar nu ik zelf in zijn tuin heb gestaan, zijn verhaal heb gehoord, de gewassen heb gezien én over de bedden ben gelopen, heb ik in de praktijk ervaren wat no-dig betekent – en hoe het een tuin nog vitaler kan maken.

Daarom wil ik dit komend seizoen zelf de proef op de som nemen. Niet door alles om te gooien, maar drie van onze teeltvakken (3 × 7 bedden) dit najaar met een stevige laag compost te mulchen en die volgend jaar niet meer te bewerken. Het verschil met de andere bedden is dat we die in het voorjaar compost geven, en daar wel een woelvork gebruiken, om de grond licht los te maken. Met deze test kunnen we zien hoe de gewassen het doen. Als dat bevalt, breiden we het seizoen erna uit, en gaan we helemaal over op Charles’ methode.

No-dig maakt het werk niet alleen lichter voor de bodem, maar ook voor de tuinder. Minder wieden, minder water geven, en ieder jaar een vruchtbaardere grond. Het is een systeem dat zichzelf steeds sterker maakt.

En wie weet lopen wij er dan ook gewoon overheen – zonder voetafdruk achter te laten. Meer over zijn methode lees je op charlesdowding.co.uk. Wil je zelf beginnen met no-dig tuinieren? In onze moestuincursus laten we zien hoe je jouw bodem stap voor stap kunt verbeteren – zonder te spitten.